Begroting 2025 – Bijdrage PvdA Fractie – Raadsvergadering 7 november 2024

Begroten met de handrem aangetrokken: naast de al bestaande onzekerheid over de diepte van het financiële ravijn in 2026 is er nu ook nog onduidelijkheid over het kabinetsbeleid in het algemeen.

Het college drukt zich op diplomatieke wijze uit: De ontwikkelingen in Den Haag houden onze bezig. Het nieuwe kabinet is op onderdelen een nieuwe koers gaan varen. Als ik het wat minder diplomatiek vertaal: afgesproken beleid wordt overboord gekieperd zonder dat er alternatieven zijn bedacht en de impact hiervan op gemeenten is onvoorspelbaar. Daardoor voelde onze voorbereiding op deze begrotingsvergadering wat unheimisch: waait de wind morgen weer uit een andere hoek en staan onze plannen dan op de tocht? Om nog maar te zwijgen van de impact vanuit recente internationale ontwikkelingen. 

Gelukkig houdt het college het roer recht en werken we door aan uitvoering van het college-programma en de plannen uit de Kadernota waarmee we de toekomst met zelfvertrouwen vormgeven.

De Woldense uitdaging 

Evenals vorig jaar is er sprake van een uitzetting van de begroting, de lasten stijgen met 9,5% (vorig jaar was dat 15%). Grotendeels veroorzaakt door indexaties.  Dit resulteert in een klein overschot in 2025 en € 4 resp. € 3,5 mln tekort in 2026 en 2027. 

Het tekort wordt veroorzaakt door onbalans in taken en middelen. In de Miljoenennota is geen extra geld beschikbaar gesteld voor gemeenten, vooralsnog kijken we landelijk tegen een tekort van € 2,4 miljard in 2026 aan. Ondanks herhaald aandringen van gemeenten en VNG richting Den Haag op een betere balans is er nog geen zicht op een significante verbetering van het perspectief. Taken en middelen moeten in balans worden gebracht. Hiervoor komt naar verwachting een resolutie van het VNG waar we op het congres van 29 november onze stem kunnen laten horen. 

Eén van de 12 kaders voor bezuinigingen die we in april hebben afgesproken is dat autonoom beleid prevaleert boven medebewindstaken. Onze fractie zal niet accepteren dat voorzieningen kopje onder gaan doordat er taken door het Rijk worden afgewenteld op gemeenten zonder dat deze fatsoenlijk worden gefinancierd. Zoals al eerder gememoreerd: Geen taken zonder knaken, of zoals het college zegt “het is moeilijk bouwen als er opeens minder stenen zijn”. 

Een ander element uit de bezuinigingskaders is de afspraak dat we terughoudend zullen zijn in het toevoegen van nieuwe structurele uitzettingen. Nieuw ten opzichte van de Kadernota zijn in programma Sociaal Domein incidenteel geld voor complexe scheidingen en Odensehuis, en in programma Cultuur structureel geld voor de invulling van de PM-post voor de Bibliotheek. Deze zullen we aan de orde stellen bij de behandeling per programma. 

Volgend jaar moeten we besluiten nemen over bezuinigingen in het licht van het ravijnjaar. Hiervoor hebben we grondig inzicht nodig in de financiële positie van De Wolden. Daarom vinden we het erg irritant dat het overzicht kostendekkendheid van de leges er nog niet is, en daaraan gekoppeld: ook de kapitaalgoederennota en de Sociale Kaart zijn nog niet beschikbaar. De sociale kaart kan inzicht geven in waar eventueel overlap zit in het aanbod in het Sociaal Domein; en het overzicht met alle financiële posten wordt pas begin volgend jaar opgeleverd in plaats van in december. 

Als we er in het eerste kwartaal achter komen dat er cruciale informatie ontbreekt, komen we in tijdnood voor een gedegen voorbereiding voor de Kadernota. Daarom een vraag aan de wethouder financiën: Hebben we elkaar goed begrepen t.a.v. het detailniveau waarop het financiële overzicht wordt opgeleverd: Niet alleen een voorstel voor bezuinigingsscenario’s, maar ook een overzicht van alle lasten en baten op productniveau, (dus op kostenplaatsniveau)?  We moeten deze inzichten zo snel mogelijk hebben om begin volgend jaar de bezuinigingspuzzel te kunnen leggen.

Programma 1 – Veiligheidsregio Drenthe – Ondanks de winstwaarschuwing vanuit de gemeente blijven de kosten van de Gemeenschappelijke Regelingen groeien, terwijl ook zij hun bijdrage zullen moeten gaan leveren in het in balans brengen van taken en middelen. 

Programma 3 Wonen en Duurzaam – bij zowel nieuwbouw als Groen Gas wordt gemeld dat we tegen knelpunten aanlopen. Waar bestaan deze uit, is er een plan van aanpak hoe hiermee om te gaan?  

Uitvoeringsplan voor 2025 Vitale Vakantie Parken (VVP) – voorwaarde voor toestemming onttrekking aan de reserve is een plan voor 2025. Dit plan is gedeeld in oktober en voor onze fractie akkoord.  

Programma 4 – Samen vooruit – Bedrijventerreinen Zuidwolde/Koekange – behoefte-onderzoek -> hoe we over Koekange denken is bekend: hier geen bedrijventerrein, concentreer bedrijven op de bestaande terreinen en bouw geen nieuw terrein op een logistiek onlogische en dus onduurzame plek.  Wat het behoeftenonderzoek betreft: zorg dat onderzoek afgetekend wordt door de provincie, zodat we voorkomen dat er net als over Ruinen discussie ontstaat over de juistheid en representativiteit van het onderzoek. 

Landbouw – Programma Landelijk Gebied staat op de helling door zwabberbeleid van het nieuwe kabinet. Kunnen we provinciaal de handen ineen slaan en doorgaan met de uitvoering zodat we duidelijkheid kunnen creëren voor o.a. agrariërs over hun toekomstmogelijkheden? 

Programma 5 – Solide basis – Sportief – Uit de beantwoording van de technische vragen blijkt verder dat we niet precies inzicht hebben in de kosten voor kunstgrasvelden die de komende jaren einde levensduur zijn (betreft 4 voetbalvelden en 4 korfbalvelden) waarvoor geen reservering in de reserve kunstgrasvelden zit. Neem dit mee als PM-post in het totaaloverzicht voor het bezuinigingsdebat. En doe dat eveneens voor de zwembaden. Het ligt in de lijn der verwachting dat er geld nodig is voor groot onderhoud. 

Programma 7 – Sociaal

Is het verstandig nieuwe zaken toe te voegen (Odensehuis/complexe scheidingen) in de wetenschap dat er in 2026 bezuinigd moet worden, ook al betreft dit een pilot die incidenteel wordt gefinancierd? Graag horen we een toelichting van de wethouder waarom deze nieuwe uitname uit de reserve sociaal domein op dit moment verantwoord wordt geacht. 

Een argument voor de pilot complexe scheidingen is dat andere gemeenten (b.v. gemeente Hollands Kroon, Gouda en Heemskerk, zij werken met Scheidingsplein) zien dat kosten voor scheidings-gerelateerde jeugdhulp teruglopen. 80% van de kinderen die jeugdhulp gebruiken komen uit gebroken gezinnen.  

Jeugdzorg – Kosten voor Jeugdzorg blijven oplopen door indexatie en groei van de vraag. Bij de Kadernota is benoemd dat autonome groei Jeugdzorg wordt bekostigd door het Rijk, uit de beantwoording van de technische vragen blijkt dat alleen de indexering wordt gecompenseerd. Wat is het nou? Als de gemeente aan de lat staat voor de volumegroei: wat zijn de plannen om het beroep op jeugdzorg te verminderen? Bij Kadernota is toegezegd dat we financieel overzicht krijgen van alle potjes; wanneer krijgen we die? De hervormingsagenda laat op zich wachten. Ook dat helpt niet bij het verzamelen van alle relevante data voor een afgewogen advies over bezuinigingen. 

Programma 8 – Samen verder (verkeer en vervoer) – Voor Blijdenstein onsluitingsweg Ruinerwold komt er in 2024 een voorstel. We hebben nog anderhalve maand te gaan in dit jaar. Komt dat goed? 

Voorgestelde investeringen in fietspaden en riolering zijn akkoord, want ondersteund door eerder vastgesteld beleid. Met daarbij een vraag over de uitvoering van de Fietsnota – Wederom vertraging in de uitvoering.  Is de capaciteit van de organisatie inmiddels op orde? Meeste vacatures zijn ingevuld? 

Programma 9 – Cultuur 

In aanvulling op de Kadernota is voor Bibliotheekwerk de PM-post ingevuld en op een ruime drie ton gesteld. “Hogere bijdrage nodig om huidige aanbod te kunnen financieren” is de toelichting. In de Kadernota werd een voorstel aangekondigd  hoe we kunnen omgaan met een structureel hogere bijdrage voor Bibliotheekwerk. We constateren dat dit voorstel de raad niet heeft bereikt. Voor b.v. goedkeuren uitnames uit de reserve VVP hebben we als voorwaarde gesteld dat er elk jaar een plan richting raad gaat. Daar is aan voldaan. Voor de Bieb helaas niet. Hiermee geven we geen waarde-oordeel over de Bibliotheek, het staat buiten kijf dat een Bibliotheek een belangrijke voorziening is, maar wel een oordeel over een hiaat in het proces. Om dit voorstel alsnog te krijgen dienen we mede met Gemeentebelangen en D66 een amendement in. 

De fractie van de PvdA stemt in met de Begroting 2025.