Afgelopen donderdag 15 juni 2023 vonden de Algemene Beschouwingen van de Kadernota 2024 plaats. Lees hieronder de bijdrage van Anneke Assink namens de fractie.
Kadernota 2024 – Bijdrage PvdA De Wolden – 15 juni 2023
Algemeen
Ontwikkelingen in de wereld en in Nederland volgen er elkaar in hoog tempo op. Internationale
crises zoals de oorlog in Oekraïne waarvan het eind nog steeds niet in zicht is, klimaatverandering
die ook lokaal noopt tot adaptatiemaatregelen; en invloeden op landelijk niveau:
uitvoeringsproblemen en stelselwijzigingen uit vorige jaren blijven opspelen, zoals de
decentralisatie van de jeugdzorg die tot een overbelast systeem heeft geleid, tekort aan
huurwoningen, een participatiewet die onuitvoerbaar blijkt. In die dynamiek proberen we als
gemeente zo goed mogelijk een stabiele koers te varen en uitvoering te geven aan onze ambities
om onze inwoners een goede, gezonde en veilige woonomgeving te bieden en een betrouwbare
lokale overheid te zijn.
In het licht van de grote maatschappelijke thema’s en de ambities en uitdagingen die we als
gemeente hebben is de kop van het persbericht bij de presentatie van de Kadernota merkwaardig
te noemen –“Geen verhoging lasten voor inwoners De Wolden in 2024”. Voorzitter, ik vind het
armoedig om een lage OZB als grootste verworvenheid van onze gemeente te presenteren. In De
Wolden hebben we een bovengemiddelde WOZ-waarde (op Tynaarlo na de hoogste van Drenthe),
ondergemiddelde OZB-lasten, op Tynaarlo en Westerveld na het laagste heffingspercentage in
Drenthe. De inwoner op één gaat om meer dan het prijspeil voor de OZB en we hebben in deze
Kadernota toch echt meer te bieden dan lage lasten voor inwoners. En als we het al over lage
lasten willen hebben, dan liever over hoe we als gemeente onze minst draagkrachtige inwoners
terzijde hebben gestaan en gaan staan in tijden van hoge kosten, dan de mensen die zich
makkelijker kunnen redden breeduit in het zonnetje te zetten.
Kadernota inhoudelijk
Deze Kadernota behandelt alle belangrijke thema’s die in het collegeprogramma zijn benoemd:
wonen/duurzaamheid/sociaal gezicht/vitaal platteland/kwaliteit van dienstverlening, in de
voorgestelde speerpunten kunnen we ons in hoofdlijnen vinden.
Belangrijk om geen versnipperd beleid te voeren en bij alle initiatieven die in de Kadernota worden
voorgesteld duidelijk te maken hoe deze passen in het grote plaatje. Door het meerjarig
investeringsprogramma weg te laten, is het lastig voor de raad dit totaalplaatje en de samenhang
tussen Kadernota en uitvoering te zien. Voeg dit programma in het vervolg weer toe en maak zo
tastbaar mogelijk in zowel Kadernota, Begroting als Jaarstukken wat er is bereikt, en wat er
wanneer nog bereikt moet worden. Continuïteit van beleid hoort bij een betrouwbare overheid.
Financiëel
De financiële ruimte wordt kleiner. Dit vraagt aanpassingsvermogen, maar hoe worden keuzes
gemaakt?
De direct beïnvloedbare kosten en onze autonome bestedingsruimte zijn feitelijk klein. Van de
extra uitzettingen in deze kadernota van zo’n € 4,5 mln wordt 70% veroorzaakt door indexeringen
t.g.v. loon- en prijsstijgingen, grotendeels betreft dit posten in categorie 1, dus wettelijke taken.
Het overschot dat we over 2022 in de begroting hebben, is grotendeels het gevolg van incidentele
meevallers in het sociaal domein en niet gebruikte middelen uit het gemeentefonds.
Terecht dat het VNG te hoop loopt tegen de voorgenomen verlaging van het gemeentefonds en de
opschalingskorting, die zouden leiden tot een groot gat in 2026. Het kan niet zo zijn dat
gemeenten steeds meer en steeds complexere taken op hun bordje krijgen, terwijl tegelijkertijd de
middelen voor de uitvoering geknepen worden. Heel goed dat wij gewoon al onze plannen hebben
opgenomen en niet op voorhand al zaken uit de wensenlijst hebben gehaald. Hiermee maken we
de impact van de voorgenomen korting volledig inzichtelijk.
Gelet op de relatief kleine bewegingsruimte moeten we terughoudend zijn met extra structurele
uitgaven. Daarom zijn we het niet eens met het voorstel culturele instellingen en zwembaden
structureel te indexeren. De eenmalige indexering voor 2024 keuren we goed, gelet op de hogere
kosten die men voor de kiezen heeft gekregen, maar een voorschot nemen op veronderstellende
prijspeilen in de toekomst vinden we geen goed idee. Als er extra geld nodig is voor culturele
instellingen of zwembaden kunnen hiervoor per jaar onderbouwde voorstellen worden ingediend.
Als Klaas Knot adept ben ik van mening dat automatische prijscompensatie slechts leidt tot een
heilloze loon/prijsspiraal. Vandaar dat we het amendement over indexeren mede-indienen met
Gemeentebelangen.
Wat ons overigens opvalt als het gaat over indexeren: Waarom is er niet voor gekozen de
toeristenbelasting te verhogen, als alle overige heffingen wel stijgen?
Effecten van beleid
Nogmaals de oproep, zie ook onze bijdrage tijdens de begroting, om alle
programma’s te voorzien van een duidelijk doel en te rapporteren op de behaalde effecten in plaats
van een opsomming van activiteiten te geven. Begrijp dat niet alles meetbaar is en dat we geen
bedrijf zijn, maar je kunt best bij b.v. voor inzet tegen laaggeletterdheid een doelstelling
formuleren en als we die doelen niet halen, herbekijken wat wel werkt. Dit geldt ook in het sociaal
domein voor het nog op te stellen integraal plan voor IZA en GALA ter besteding van de € 1,5 mln:
Er wordt gesteld dat het programma “moet bijdragen aan de doelen”: hebben we helder wat die
doelen zijn? Het doel is in elk geval niet dat de € 1,5 mln wordt besteed en dat we een uitgebreid
verslag krijgen welke activiteiten er wel niet allemaal uitgevoerd zijn; stuur op outcome en toon
aan dat de beoogde effecten worden behaald (doelmatigheid), als goede graadmeter voor de
maatschappelijke bijdrage van ons beleid.
Het college geeft blijk van Realpolitik met haar opmerking dat onze invloed niet toereikend is om
alle ontwikkelingen in goede banen te leiden. Natuurlijk hebben we idealen, we zijn niet voor niets
de politiek ingegaan, maar het is wel gezond realistisch te zijn over onze invloed en bij uitblijven
van resultaat niet te aarzelen het beleid aan te passen of te stoppen.
Uitvoering
Onze fractie benoemde in haar bijdrage bij de kaderbrief vorig jaar dat onze grootste zorg de
uitvoerbaarheid van onze plannen is. We hebben toen ook gezegd geen zin te hebben in het
moeten aanhoren van het excuus dat zaken niet konden worden uitgevoerd, omdat er zoveel
vacatures zijn.
Wij zijn het dan ook eens met het voorstel om de SWO met 30 fte uit te breiden. Er is een grondig
assessment gedaan aan welke expertise er voor welke taken waarom behoefte is. Daarnaast wordt
er gerichte recruitment ingezet om de juiste mensen te werven. Natuurlijk zijn we ons bewust van
het beslag dat hiermee gelegd wordt op de financiële middelen, maar een organisatie die voor
steeds meer en steeds complexere taken wordt gesteld moet gefaciliteerd worden met voldoende
middelen.
T.a.v. programma’s onze beschouwing op hoofdlijnen:
Programma 3 – Wonen en duurzaam
Wonen – Mooi dat de beleidsmatige kaders er nu liggen (pag. 4 inleiding), blijft over de
uitvoeringsvraag. Afgelopen jaar is er een bescheiden aantal woningen gebouwd. In het
programma wonen treffen we eveneens een uitgebreide beschrijving van alle activiteiten, we zijn
zo druk als een klein baasje zonder werk, zonder dat inzichtelijk wordt gemaakt tot hoeveel
woningen dit heeft geleid. B.v. woningsplitsing: hoeveel woningen zijn er nu concreet gesplitst?
Woningmarktdynamiek is inmiddels veranderd door de gestegen rente, waardoor er
terughoudendheid bij kopers is en door de gestegen grondstofkosten en afnemende vraag zien we
kopschuwe projectontwikkelaars. De Wolden heeft weinig eigen grond, wat kunnen en gaan we als
gemeente doen om beweging en uitbreiding in de woningmarkt te krijgen. Wat betekent dit voor
de uitvoering van de woonvisie en laten we aan de markt over en wanneer stappen we zelf in?
Met de voorgestelde herintroductie van de duurzaamheidssubsidie voor starters 2025-2026 kunnen
we instemmen. Belangrijk om starters bewust te maken van de noodzaak energie te besparen en
hun financieel de helpende hand te bieden.
Wat ons opvalt is dat er wordt voorgesteld een flexteam ter ondersteuning van verduurzaming in te
richten. Laten we oppassen dat we geen kerstboom aan begeleiders en adviseurs optuigen, die
elkaar in de weg gaan lopen. We hebben al een energieregisseur, er zijn al energiecoaches. Wat
gaat het flexteam nog toevoegen? Spendeer het geld liever aan uitvoering van maatregelen, om te
voorkomen dat we straks “many chiefs and no indians” hebben.
Ruimtelijke ordening
De provincie Drenthe gaat een Gebiedsplan opstellen, waarin
maatregelen over natuur/stikstof/water/klimaat komen te staan. Daarnaast werken provincies aan
een nieuwe omgevingsvisie. De keuzes van Rijk en Provincie hebben gevolgen voor het op te
stellen gemeentelijk beleid.
In de raadsvergadering in mei heeft onze fractie vragen gesteld over de afstemming tussen
buurgemeenten over projecten die qua impact gemeentegrens overstijgend zijn. Wij waren
verbaasd te vernemen dat er weinig tot geen afstemming is over grote projecten zoals mogelijke
nieuwbouw van een yoghurtfabriek in Hoogeveen, die impact heeft op waterverbruik en –zuivering
in De Wolden en de voorgenomen realisatie van een themapark in Meppel die impact heeft op
verkeer en natuur en milieu in De Wolden. Wat we bijzonder vreemd vinden is dat in de
afstemming over bedrijventerreinen, De Wolden geen overleg heeft met Hoogeveen, waarbij de
motivatie is dat De Wolden is ingedeeld bij Meppel en Westerveld en Hoogeveen bij de regio Dutch
Tech zone.
Bovendien stopt de impact van onze buren niet bij de provinciegrens. Hoe nemen we, grenzend
aan Hardenberg en Staphorst (waar uitbreidingsplannen liggen voor het industrieterrein), de
provincie-overstijgende impact mee op het gebied van natuur, stikstof, water, maar ook belasting
van het electriciteitsnet? er is regionale afstemming nodig om een adequaat en betekenisvol
gemeentelijk beleidskader voor het landelijk gebied te kunnen opstellen.
Vitale vakantieparken
Wij gaan akkoord om nu geld in een bestemmingsreserve te stoppen, omdat het geld nu beschikbaar is en er een richting is voor de transformatie van onze vakantieparken. Hierbij stellen we een duidelijke randvoorwaarde: elk jaar beoordeelt de raad op
basis van resultaten van het programma vitale vakantieparken welke uitname we uit deze reserve
doen. Dat er geld in een reserve zit is voor het gehele programma is beslist geen vrijbrief voor
besteding van het hele bedrag zonder dat de effecten duidelijk zijn.
Transitiefonds Toekomstgerichte landbouw
Nu de mogelijkheid zich voordoet een uitneming uit het rekeningresultaat te doen, kunnen we het fonds ophogen zonder de exploitatie te belasten.
Net als bij de vakantieparken, kan ik me die financiële denkpiste voorstellen. wel maak ik enig
voorbehoud bij het op voorhand ophogen van het fonds, we hebben nog geen idee welke
aanspraken er op het fonds zullen worden gedaan en of deze het beoogde effect gaan opleveren.
Duurzaamheid en klimaatadaptatie:
Duidelijke ambities t.a.v. groen gas en duurzame opwekking van elektriciteit, echter duurzaamheid gaat over meer dan zonnepanelen en
windmolens. Vertaal duurzaamheid ook naar bouwen en infrastructuur: denk b.v. aan asfalt dat is
geproduceerd met minder CO2 uitstoot. Om deze denkrichting concreet te maken dienen we een
motie over Grasfalt in gekoppeld aan het fietspadenplan.
Wat betreft de Klimaatgelden – eerst bepaal je wat je wilt bereiken, dan weet je hoeveel geld
en mensen en andere middelen je nodig hebt, doe het niet andersom, domweg een som geld
beschikbaar stellen zou de Rutte-aanpak zijn.
Het is nu al duidelijk dat er voor de uitvoering van klimaatadaptiemaatregelen meer geld nodig is
dan de beschikbare € 100k budget. Voorstel komt 22 juni in de raad en de voorlopige schatting is
dat er meer dan een miljoen euro nodig zal zijn. Kunnen we de klimaatgelden hiervoor aanwenden,
zo nee dan moeten we ons goed rekenschap geven van het feit dat er nog extra kosten op ons
afkomen bovenop de plannen in de voorliggende Kadernota.
Duurzaamheid gaat nadrukkelijk ook over zuinig omgaan met hulpbronnen. In dat licht en
aangezien de beschikbare ruimte niet oneindig is, benoemen we nogmaals geen voorstander te zijn
van een bedrijventerrein in Koekange. Op een plek ver van doorgaande wegen een bedrijventerrein
inrichten leidt tot onnodige transportbewegingen en uitstoot die druk leggen op natuur, milieu en
verkeersveiligheid, wat mogelijk weer leidt tot verzoeken tot betere ontsluiting: cluster bedrijven in
Ruinerwold, Ruinen, Zuidwolde of in Hoogeveen of Meppel.
Programma 5 – Solide basis voor De Wolden
OPK – waarom alleen kosten opgenomen, staan toch ook baten tegenover? Uit de beantwoording
van de technische vragen bleek dat er niet alle activiteiten die verenigingen kunnen gaan uitvoeren
momenteel gemeentelijke taken zijn. Het lijkt me verstandig bij de definitieve keuze van het
takenpakket zoveel mogelijk gemeentelijke taken te kiezen, zodat we naar een budgettair neutraler
model kunnen i.p.v. extra uitzettingen te creëren.
Programma 7 – Sociaal
We steunen het voorstel incidenteel € 60k beschikbaar te stellen voor
de inzet van een gedragswetenschapper om de kwaliteit in de begeleiding van complexe cases te
borgen. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat mijn eerste reactie bij dit voorstel was “nog meer
begeleiders in één gezin”? De beantwoording van de technische vragen stelde enigszins gerust,
voorzie dergelijke voorstellen in het vervolg direct van een betere inhoudelijke onderbouwing. Bij
een motivering die alleen spreekt van “doorontwikkeling van ….” haak ik onherroepelijk af.
Programma 9 – Cultuur
In het programma Cultuur, wat een programmatitel is die niet echt de lading dekt, zien we een
aantal fikse uitzettingen. Het Integraal Huisvestingsplan, maar ook de indexering van de RUD
hakken er flink in. Bij de RUD wordt een voorschot genomen op de impact van de invoering van de
omgevingswet en is er net als in de overige GR’en sprake van loonindexatie. Er wordt
verondersteld dat de omgevingswet tot extra adviesbehoefte zal leiden. Laten we daar voor nu van
uitgaan, uiteindelijk rekenen we met de RUD op basis van activity based costing af, als er toch
minder advies nodig is, zal de rekening lager uitvallen.
Ook nog niet opgenomen als concrete post maar wel goed om in ons achterhoofd te houden, is dat
er nog een plan komt voor een alternatief voor Scala. Toen eerder dit jaar de financiële problemen
van Scala duidelijk werden heeft onze fractie vragen gesteld over de rol die we als gemeente
kunnen spelen bij het veiligstellen van het cultureel en muzikaal aanbod. Wij vinden het belangrijk
dat we financiële ruimte houden om het aanbod in stand te houden.
Concluderend: de kadernota focust op de juiste thema’s en in de uitwerking kunnen we ons in
hoofdlijnen vinden. De financiële impact kunnen we zoals het nu lijkt de komende jaren dragen,
echter de situatie vanaf 2026 is nog met vraagtekens omgeven. De ontwikkeling van de
rijksbijdrage zal de komende jaren van grote invloed zijn op onze slagkracht als gemeente. Voor nu
spreekt onze fractie de verwachting uit dat we, hopelijk spoedig versterkt met de 30 nieuwe
medewerkers, vol energie resultaatgericht aan de slag gaan met de uitvoering van de plannen in
deze Kadernota.
